عزاداري روز عاشورا توسط حاجيان ايراني دوره قاجار در شهر مکه

عزاداري روز عاشورا توسط حاجيان ايراني دوره قاجار در شهر مکه
گزارشي از عزاداري مخفيانه حاجيان ايراني در روز عاشورا سال 1302 قمري (برابر 1884 ميلادي و برابربا 1263 شمسي و هم زمان با سال هاي حکومت ناصر الدين شاه قاجار) در شهر مکه در دست است که نشان دهنده علاقه وافر ايرانيان به سالار شهيدان و اهتمام آنان به برگزاري مراسم سوگواري عاشورا حتي در شرايط خطر است. در اين سالها، شهر مکه با مديريت حکام محلي اشراف مکه و مدينه اداره مي شد و به ظاهر و به طور رسمي تحت نفوذ دولت عثماني بود. ملاحظات و واهمه اين دولت محلي، از واکنش متعصبان ضد شيعه، باعث مي شد تا نگذارند اين گونه مراسم به طور علني برگزار شود اما دولت عثماني و واليان تُرک ديگر مناطق، گاه، انعطاف نشان مي دادند و براي برگزاري اين مراسم مانع تراشي نمي کردند. در همين گزارش که توسط يک هلندي ارائه شده، سخن از برگزاري علني مجلس سوگواري روز عاشورا در کنسولگري ايران در شهر جدّه نيز به ميان آمده و اين که حتي والي ترک دولت عثماني در اين شهر در مراسم شرکت کرده است.

خاور شناس هلندي كريستين سنوك هرگرونيه (Christiaan Snouck Hurgronje) در سفر به حجاز در سال 1884م مشاهدات خود را گزارش کرده است. وي در مراسم حج اين سال شرکت کرده  و گزارش مشاهدات خود از مکه و عزاداري شيعيان را چنين نوشته است:
. گروهي از حجاج سعي مي كنند تا روز عاشورا را، كه روز فتح مكه در صدر اسلام بوده (1) در مكه باشند. حاجيان ايراني معمولاً در روز عاشورا به صورت مخفيانه به عزاداري امام حسين (ع) مي پردازند.
او در باره مشاهدات خود از عزاداري ايرانيان در شهر جدّه نيز مي نويسد: پس از جنگ عثماني و روسيه، ايرانيان اين مراسم را علني برگزار مي كنند . ايرانيان در دهه محرم در منزل بزرگي اجتماع نموده و به عزاداري مي پردازند، درب اين منزل بر روي همه باز است و هر كسي مي تواند در مراسم شركت جويد.
او که خود در محرم سال 1884م در اين مراسم شرکت کرده مي گويد حاكم تُرک جدّه را كه به دعوت كنسول ايران در آن مجلس حضور داشته ديده است و اين حاكم نه تنها از شربتي كه در مجلس به حاضرين مي دادند نوشيده بلكه گريه تأثرآوري نيز نموده است.
وي آنگاه به مناسبت هايي كه مردم مكه آنها را پاس داشته و مراسمي برپا مي دارند و بر سر مزار اوليا مي روند، اشاره مي كند و مي گويد: روزهاي معيني در سال وجود دارد; نظير «يوم ستناميمونه» و «يوم الشهداء» و «يوم الشيخ محمود» و «يوم المهدلي». يوم الشهدا، بزرگداشت روزي است كه حسين بن علي} بن حسن بن حسن }و ياران او در پاي كوه فخ (نزديک مکه) به شهادت رسيدند، او در سال 786م. از شهر ينبع بر عليه عباسيان قيام كرد و شهيد گرديد( 2).

.. پاورقي .

1. در منابع تاريخي، زمان فتح مکه ماه رمضان گفته شده و تنها دراين که روز فتح، چه روزي از رمضان است اختلاف است. چنين توهمي که روز عاشورا روز فتح مکه بوده احتمالا متأثر از تبليغات بني اميه يا متعصبان حنبلي پيرو آنان بوده که تلاش مي کردند روز عاشورا را روز جشن معرفي کنند تا مانع شوند از تبديل شدن آن به روز سوگواري و عاملي براي رسوايي دشمنان اهل بيت عليم السلام.

2. مکه و مدينه از ديدگاه جهانگردان اروپايي، ص 84 ( گردآوري، خليلي،جعفر، ترجمه، فرهنگ، محمد رضا،تهران، نشر معشر،.1384.)