توصيه به زيارت قبور صالحان

توصيه به زيارت قبور صالحان
مرحوم کليني در کتاب شريف کافي از امام کاظم عليه السلام نقل کرده که هرکس نمي تواند به زيارت قبور ما اهل بيت برود به جاي آن به زيارت قبور برادران صالح ما برود؛
الكافي : مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ‏ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَزِيدَ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع قَالَ مَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ أَنْ يَصِلَنَا فَلْيَصِلْ فُقَرَاءَ شِيعَتِنَا وَ مَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ أَنْ يَزُورَ قُبُورَنَا فَلْيَزُرْ قُبُورَ صُلَحَاءِ إِخْوَانِنَا.( الكافي : ج  4 ص  60 ح 7.)
و از امام صادق عليه السلام نيز نقل شده که هرکس نمي تواند به زيارت قبور ما اهل بيت برود به جاي آن قبرهاي دوستان صالح ما را زيارت کند که ثواب زيارت ما برايش نوشته مي شود؛
من لا يحضره الفقيه: وَ قَالَ الصَّادِقُ ع‏ مَنْ لَمْ يَقْدِرْ عَلَى صِلَتِنَا فَلْيَصِلْ صَالِحِي شِيعَتِنَا يُكْتَبْ لَهُ ثَوَابُ صِلَتِنَا وَ مَنْ لَمْ يَقْدِرْ عَلَى زِيَارَتِنَا فَلْيَزُرْ صَالِحِي‏ مَوَالِينَا يُكْتَبْ لَهُ ثَوَابُ زِيَارَتِنَا.( من لا يحضره الفقيه:ج‏2، ص 73ح1765)
در فرهنگ شيعى ارتباط با پيشوايان معصوم جايگاه بسيار مهمى دارد. اين امر در دوره حيات و حضور آنان، با سفر به محل اقامتشان  و ديدار و هم سخن شدن با آن بزرگواران ، تحقق مى‏ يافت و در دوره بعد از حياتشان با مراجعه به محل قبورشان . از آنجا كه در فقدان آن بزرگواران امكان گفتگو و سخن گفتن نبود و از سوى ديگر به طور طبيعى انسان براى ارتباط با ديگرى و عرض ارادت بدو ، نياز به بيان احساسات خود دارد معصومان عليهم السلام  خود براى پاسخگويى بدين  نياز متوني را در اختيار شيعيان قرار دادند که به زيارت نامه مشهور شده اند مانند زيارات خاص برخي معصومان و زيارات جامعه که در باره همگى آنان است . 
در اين زيارات هم به جايگاه اختصاصي آنان در ارتباط با خداوند اشاره شده است که ويژه اين بزرگواران است - مانند عصمت و حافظ سر الهي بودن - و هم به ويژگي هاي ديگري مثل هدايت گري و اسوه بودن براي زندگي اهل ايمان که در مورد ديگر صالحان و پرهيزکاران نيز قابل تطابق است . آنچه در اين زيارات بيان شده به گونه اي به دليل پيروي از آنان و توجه به مزارشان اشاره دارد. توجه به مزار انسانهاي شايسته , نمونه و اسوه, به نوعي بزرگداشت و ترويج  ارزش هاي آنان است و از سويي حضور در اين فضاي يادماني , فرصتي  است براي الهام گيري از منش و روش صاحب مزار . در چنين مکانهايي  فرد به ياد ارزش هاي معنوي و آفريدگار خود مي افتد و جان و دلش بدان عطرآگين مي شود. از اين روست که محل مزارشان قطعه اي از بهشت دانسته شده است ؛
الإمامُ الجواد عليه السلام: إِنَّ بَيْنَ جَبَلَيْ طُوسَ قَبْضَةً قُبِضَتْ مِنَ الْجَنَّةِ مَنْ دَخَلَهَا كَانَ آمِناً يَوْمَ الْقِيَامَةِ مِنَ النَّارِ .( تهذيب‏ الأحكام: ج 6 ص 109 ح 8) .
امام جواد عليه السلام: ميان دو كوه طوس، خاكى است كه از بهشت آورده شده است.
اين تعبير بدان جهت است  که ماهيت و باطن  امور معنوي همان بهشت است که در آخرت براي همگان جلوه مي کند. اين آثار معنوي زيارت در زيارت قبور ديگر انسانهاي شايسته نيز وجود دارد هر چند که به پاي  زيارت مزار معصوم نمي رسد زيرا آنان اسوه کامل اهل ايمانند و زيارت قبورشان علاوه بر اين امور، آثار ديگري نيز دارد مانند ملجا و پناهگاه بودن مزارشان که در زيارت جامعه کبيره بدان اشاره شده است . (لائذ بقبورکم .)
با توجه به همين کارکرد معنوي مهم و تاثير گذار است که معصومان عليهم السلام توصيه کرده اند مومنان در صورت دسترسي نداشتن به قبور آن بزرگواران , به زيارت قبور شيعيان صالح  و پرهيزکاري که در دسترشان است بروند  . اين توصيه عمومي در کنار توصيه خاص براي زيارت قبر دو امامزاده معروف در ايران يعني حضرت فاطمه معصومه (س) در قم و حضرت عبد العظيم حسني در ري، بيانگر حقيقتي که ما بدان گوشزد کرديم.  بنابر اين مکانهاي ياد شده  از جهت  ايجاد فضا و روحيه معنوي و زنده کردن ايمان در دلها, همان کارکرد مزار معصومان را دارند و يادمانه هاي معنوي به شمار مي آيند هر چند که از نظر ميزان تاثيرگذاري  به پاي حرم معصومان نمي رسند .